Week van de bij: niet voor gevoelige zielen…🐝

’t Was week van de bij en we vlogen eens uit.🐝
Imker Klaas Calcoen van De Kleine Steen en Tuin 9420 sprak op domein Steenberg met enthousiasme over de honingbij.
En dat bijenvolk en hun (liefdes)leven… ’t is nogal Game of Thrones, me dunkt. 😲

Alles speelt zich af in en rond de kast: 1 koningin, een 200-tal darren (mannelijke bijen) en 30.000 à 50.000 (vrouwelijke) werksters.
Met de deur in huis: mannelijke honingbijen doen absoluut niets maar sterven gegarandeerd een gruweleinde.

Darren hebben maar één taak en dat is de koningin bevruchten tijdens haar bruidsvlucht. De meesten slagen daar niet in maar wie erin slaagt, ontploft op spectaculaire wijze tijdens de ejaculatie. Eruit gaan met een knal, noemen ze dat dan. 😎

De koningin wordt bevrucht door meerdere darren en slaat een deftige voorraad sperma op in haar ‘spermatheek’. Ja, dat bestaat echt en die spermatheek bevat voldoende zaad om 3 à 5 jaar lang eitjes te bevruchten. Dat doet de koningin zelf. We zijn moderne bijen, hé. 😉

Darren die er nog niet in geslaagd zijn een koningin te bestijgen, kunnen een tijdje genieten van een luxeleventje. Ze zoemen een beetje rond en hangen op darrenverzamelplaatsen. Jep, die hebben hun eigen cafeetjes waar de koninginnen naartoe trekken op hun bruidsvlucht en waar al die honingbijtjes gezellig genen uitwisselen. Tot de mannetjes ontploffen natuurlijk. 😱

Wie er niet inblijft, wacht op zijn gemakje tot er nog eens een koningin passeert. In tussentijd worden de darren gevoed door de werksterbijen want de boys zijn zelfs te lui om zélf te eten. Hapjes in de mond en al dus… 🙄

Het buffet is trouwens open voor alle darren. Mannelijke honingbijen vliegen zonder problemen kasten van andere kolonies in en uit als ze een hongerke hebben. Handig, zo’n all-in formule…🤔

Tot het winter wordt natuurlijk -aja, want winter is always coming 😉 – en de werksters op hun strepen beginnen staan. De kolonie moet namelijk overleven. En wie profiteert, moet eruit. Letterlijk. En zo worden de mannetjes met geweld de kas uitgejaagd, waarna ze onderkoelen en sterven.

Voor de gewone werksterbij is het meestal het leven van alle dag. Geboren worden uit uw eitje na een dag of 30 en dan achtereenvolgens een scala van taken opnemen. Eerst poetsen, dan de koningin en haar larven verzorgen en voor de verandering ook eens was produceren. Tijdens de laatste fase van hun leven mogen de werksters uitvliegen om stuifmeel en nectar te verzamelen voor de kolonie.

Als het ‘druk’ is en er dus veel bloemen en planten tegelijk bloeien, poefen de werksters de nectar en het stuifmeel in willekeurige vrije raten. ’s Nachts herorganiseren ze de hele boel en vliegt alles op zijn plaats.
Geen rust die bijen….🥴

Het bijenvolk is een geoliede machine waar het overleven van de groep voorgaat op het individu. Een muis die de kas binnendringt, wordt zonder problemen dood gestoken.

Aangezien de werksters het diertje niet kunnen buitendragen (zoals ze met hun dode soortgenoten doen), pakken ze die in met propolis. Een soort hars die ze van knoppen van bomen halen, herkauwen en gebruiken voor allerhande ‘infrastructuurwerken’. Zo komt het dat imkers soms volledig gemummificeerde beesten in de kast vinden. Fascinerend! Ik onthoud: heel propere beesten dus, die bijen. En ongelofelijk vlijtig.

Onze koningin staat aan het hoofd van de korf. Eigenlijk is het arme beest gewoon een legmachine met een mooie titel. Ze gebruikt feromonen als anticonceptie om de vruchtbaarheid van haar werksters te onderdrukken. Zo lang de feromonen er zijn, is de zwerm gelukkig én weten ze dat alles ok is met hun koningin.

Als die het loodje legt, verspreidt dit nieuws zich binnen de twee uur over de volledige kolonie. Soms wordt er eens per ongeluk een koningin geplet tijdens het rommelen in de kast en dat is een drama voor de kolonie en voor de imker. Een kolonie zal nooit een vreemde koningin aanvaarden. Als de koningin vroegtijdig sterft, is het einde van de hele populatie in zicht.

De koningin legt eitjes aan een tempo van 1500 stuks per dag. Als ze niet genoeg eitjes meer produceert (na 3 à 5 jaar is het beste eraf), wordt ze vervangen door één van haar dochters. Die mogen het natuurlijk eerst onderling uitvechten, uiteraard op leven en dood. There can only be one queen…👸

Als die oude, moegewerkte koningin dan chance heeft, mag ze nog even in het nest blijven. Uiteindelijk wordt ze ook zonder complimenten buitengebonjourd. Van een triest pensioen gesproken… 🙁 Maar voor de kolonie is dit het beste scenario. Want wat gebeurt er als de koningin het loodje legt, alvorens ze de kans kreeg om ‘koninginne-eitjes’ te produceren?

Dan proberen de werksters als ultiem redmiddel enkele gewone larven te transformeren tot koninginnen. Een luxueuze uitbouw aan hun raat en extra porties koninginnebrij. ’t Is alles of niets. Lukt het niet een nieuwe koningin te kweken, dan gaat de kolonie dood.

Game over dus, maar niet alvorens de werksters met hun laatste krachten zelf een aantal eitjes leggen. Onbevruchte eitjes worden altijd darren dus het genetisch materiaal wordt sowieso doorgegeven. De darren vliegen uit en nu kan iedereen rustig sterven…

En hoe zit het dan als de winter er echt is? Bijtjes blijven tijdens de winterperiode binnen en leven van de honing die ze eerder verzamelden. Ze vliegen maar terug uit als de weersomstandigheden niet te guur zijn en de temperatuur niet te koud is.

Hoewel er in de winter al wel eens vergissingen zijn… Een wit sneeuwdek in combinatie met felle zon kan de beestjes misleiden. Wie toch uitvliegt, bekoopt het onmiddellijk met zijn leven. Weer doden… 🙄

Kwakkelwinters zijn lastig. Bijen vliegen af en toe uit. Te vroeg, tevergeefs. Ze gebruiken meer honing dan normaal maar halen niet genoeg voedsel binnen. Zo komen ze soms aan het begin van de lente niet toe met hun voorraadje op zolder. En dan is het ook einde verhaal, tenzij de imker alert is en tijdig ingrijpt.

Tijdens ijzige winters hangt de zwerm in een bol in de kas met de koningin comfy in het midden. De bijtjes zorgen voor een constante trilling die warmte genereert. De werksters aan de buitenkant van de bol krijgen het het hardst te verduren maar als ze moe zijn of het te koud krijgen, mogen ze naar het midden van de bol om een beetje te rusten en te eten.

Zo wisselen de bijen elkaar de hele winter af. Een geoliede machine, maar ook dit kan helaas fout lopen.

Eén beslissing van de zwerm om naar links of naar rechts te bewegen in de kast kan het verschil maken tussen leven of dood. Zo gebeurt het soms dat een volk verhongert en de winter niet overleeft omdat er rechts niet voldoende eten was, maar links wel.

Het leven is niet gemakkelijk voor een honingbij en dan hebben we het nog niet gehad over hoornaars (Europese en Aziatische).
De grootste bedreigingen voor onze (honing)bij zijn echter de varoamijt, monocultuur en pesticiden.

Die varoamijt, daar kunnen u en ik niets aan doen, maar op monocultuur en pesticiden kunnen we een antwoord bieden en misschien samen een verschil maken in onze ‘kleine’ tuintjes die in hun geheel toch ook een groot stuk Vlaanderen vertegenwoordigen.

Monocultuur of ‘de groene woestijn’: een schraal en eentonig landschap waar bijen (en bij uitbreiding alle insecten) moeilijk voedsel en nestgelegenheid vinden. In de regel: hoe meer verschillende bloeiende planten, struiken en zelfs bomen (zoals bijvoorbeeld de boswilg), hoe plezanter voor de biekes! Hang zeker ook eens een insectenhotel. Een absoluut plezier om naar te kijken, een meerwaarde voor de tuin én leuk om zelf te maken. 🙂

Pesticiden: Tjah, er zullen altijd twee kampen zijn. Ik gebruik geen druppel maar wie het spuiten toch niet kan laten: doe het dan alstublieft ’s avonds, met de juiste dosering en tijdig (op nog gesloten bloemen).

Zonder bijtjes (solitaire + honingbijen) en andere insecten, geen bestuiving en dus geen voedsel.
Laat ons dat Game of Thrones-scenario proberen vermijden! 😉

Tine🌷